Erzurum Köy Seyirlik Oyunlarından Örnekler
Acem (Ilıca - Söğütlü Köyü)
ACEM
Başkumandan - Çavuş - Askerler.
Başkumandan,elinde dosyası olduğu halde,askerlerle birlikte odaya girer. Askerlerin elinde kemden yapılmış bir tura vardır.Hep bir ağızdan:
-Sağ yana bastır gada,sol yana bastır gada diyerek dolaşırlar.Sonra başkumandan, askerlere istirahat verir.Dosyadan isim okuyarak yoklama yapmaya başlar.
- Abo oğli Mugo, Hullikli Bekir.Çarşamba sıfat. Hoppala Bozo, Hacı Gukgo, Hacı Fısfiş!
Bu isimleri saydıktan sonra yoklama biter.Başkumandan,askerlerine kalk emri verir,talim başlar.Talim bitince hücum emri vererek harbe sokar.Askerler, odada bulunanlara ellerindeki turalarla vurmaya başlarlar.Sonra odadan çıkarlar.
(Ilıca - Söğütlü Köyü)
AĞCA FERİKLER
Erzurum halk danslarından biri olan Ağca Ferikler, kadınlar tarafından oynanır. Oyuna eşlik eden türkünün sözlerine uygun taklitler yapılır.Türkü, topluca söylenir "koca karılar tarlaya nasıl giderler?", "delikanlılar tarlayı nasıl biçerler?" gibi mısralar söylendikten sonra eller bırakılır. Oyuncular münferit olarak istenen hareketin taklidini yaparlar.Oyunun türküsü şöyledir:
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
Ağca ferikler, ince ferikler
Foca garılar tarlaya nasıl giderler?
Ha bele bele, ga bele, bele giderler.
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
Ağca ferikler, ince ferikler
Goca garılar tarladan nasıl dönerler?
Ha bele bele, ha bele bele dönerler.
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
Ağca ferikler, ince ferikler
Deligannılar tarlayı nasıl biçerler?
Ha bele bele, ha bele bele biçerler.
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
Ağca ferikler, ince ferikler
Goca garılar hamuru nasıl yoğurur?
Ha bele bele, ha bele bele yoğurur.
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
Ağca ferikler, ince ferikler
Goca garılar ekmeği nasıl açarlar?
Ha bele bele, ha bele bele açarlar.
Ağca ferikler, ince ferikler
Toplanın gızlar toplanın
Dizilin gızlar dizilin
(Merkez - Ortadüzü Köyü)
Alaca - Karaca (Narman Mahmutçavuş Köyü)
ALACA - KARACA
Oyuncular:
Mal Sahibi:Başı sarıklı, palto giyinmiş bir adam.Kaşkolunu boynuna dolamış bir kısmını göğsünden, bir kısmını omuzundan sarkıtmıştır.Elinde bir sopa vardır.
Alaca - Karaca:Vücutları keçi derisi ile örtülü iki kişi.Bezden kulak yapılmıştır.Kuyrukları vardır.Kol ve bacakları da sarılıdır.Boyunlarında "hış" denilen demirler vardır.
Muhtar:Günlük kıyafetiyle bir köy muhtarı tipi.
Alıcılar:Günlük kıyafetleriyle köylü tipleri.
MAL SAHİBİ (Odaya girer) - Selamünaleyküm, bu köyün muhtarı kim?
MUHTAR -Aleykümselam ağa, hoş geldin. (tokalaşırlar).
MAL SAHİBİ - Hoşbulduh muhdar. Ben yolcuyum. Köyümü mal götürirem. Tosunnardan ayahlarını dabah dutmuş, getmiş, kesip satabilir miyuh, köyüzde.
MUHTAR - Satarıh ağa. (Köylülere döner). Hasan Çavuş, Veli Ağa, Muhhis Efendi, ucuz alacağız.Hisselerden bir gısmıni isdiyennere satah.
Köylüler,muhtarın dediğini yaparak mal sahibinden et satın alırlar.Mal sahibi "Sağolun, Allah razı olsun" diyerek dışarıya çıkar, biraz sonra gelir. Muhtar,ağayı karşılar.Muhtara "Ben gidecam, etlerin parasını verin" der.
Muhtarla birlikte et satın alanların yanına giderek para isterler.Onlar da "paramız yok sonra verelim" derler.Mal sahibi sinirlenir ve "Alaca!... Garaca!..." diye bağırır. Köpekler hırıltılarla elleri ve ayakları üzerinde yürüyerek gelirler.
Mal sahibi, "Hasan parami vermir" deyince Hasan'a saldırırlar.Tırmalayarak ona para vermeye zorlarlar.Vermezse dışarıya atarlar.Aynı işlem, et satın alan diğer kişilere de uygulanır. Sonunda mal sahibi Alaca ve Karaca adlı köpeklerini boyunlarındaki "hış"larından tutarak dışarıya çıkarır.
(Narman Mahmutçavuş Köyü)
Aşık (Merkez - Altınbulak Köyü)
AŞIK
Oyuncular:
Aşık oynayan çocuklar (iki kişi) - Baba.Aşık oynayan çocuk rolündeki iki kişi ortaya gelir.Yüzleri isli, elbiseleri kirlidir.Haşarı sokak çocuğu kılığındadırlar. Aralarında konuşmaya başlarlar:
I. ÇOCUK -Oğul, bennen aşşıh oynir misan?
II. ÇOCUK -He, oyniram.
I. ÇOCUK -Ama, gapip gaçıranın anassi,
II. ÇOCUK -He,anassi, gapip gaçıranın anassi,
Oyun oynamaya böylece karar verdikten sonra birbirlerine "Önce sen düş!" derler.Sonra biri düşer,yani elindeki aşığı yere atar.Oyun başlayacakken diğer oyuncu yerdeki aşığı alıp kaçırır.Aşığın sahibi olan diğer oyuncu ağlar, misafirlerinden birinin yanına gelir.
I. ÇOCUK -(yanına gittiği adama) Baba,aşşığımı ano oğlan gaçırdi, al. (ağlar, adamın kollarına yapışır ortaya çeker).
BABA -(İkinci çocuğa bağırarak) Oğlumun aşşığıni ver!
II. ÇOCUK -Eşşek gibi zırla,verim.
Adam,eşek gibi anırır,aşığı kaçıran çocuk bu anırmayı beğenirse aşığı verir,beğenmezse yeniden anırmasını ister.Yahut başka bir ceza verir. Beğenirse aşığı iade eder.Oyun birkaç kez tekrarlanır. Her defasında baba olarak ortaya alınan misafirlere çeşitli hayvan taklitleri yaptırmak suretiyle ceza verilir.
(Merkez - Altınbulak Köyü)
Ayı (Merkez - Altınbulak - Köyü)
AYI
Oyuncular:
Bostancı -Köpek -Ayı -Eşek -Yardımcılar (iki kişi)
Oyun genellikle düğünlerde oynanır.Bostancı,dünürcülerin şapkalarını alıp bunları kavun,karpuz,mısır,salatalık vb. bostan ürünleri kabul ederek yere dizer.Köpeğine bostancı teslim eder ve iyi korunmasını ister.Kendisi bir köşede yatar,uyur.
Bostancı uykudayken ayı gelir,bostandaki sebzeleri yer.Köpek, havlayarak bostancıyı uyandırır.Fakat zamanında uyandırmadığı için sahibi tarafından dövülür.Bostancı, köpeği ile birlikte ikinci kez ayıyı beklemeye koyulur. Bu kez ayı gelince köpek hemen havlamaya başlar.
Bostancı uyanır,köpeğin ve diğer yardımcıların katkılarıyla ayıyı yakalar.Yakalanan ayı dövülerek öldürülür,sonra eşeğin sırtına konularak köy meydanına götürülüp derisi yüzülür.Deri, açık artırmayla satışa sunulur.En çok parayı veren düğün sahibi deriyi satın alır.Oyuncular, düğün, sahibinden aldıkları parayı daha sonra aralarında paylaşırlar.
(Merkez - Altınbulak - Köyü)
Bebek (Aşkale - Tazegül Köyü)
BEBEK
Oyunu hazırlayan oyuncu,iki elini ikişer kaşık bağlar.Kaşıklar kol olacak şekilde iki ayrı eline elbise giydirilerek iki bebek elde edilir.Biri erkek, diğeri kadın kıyafetindedir.Bebekler hazırlandıktan sonra oyuncu yere sırt üstü yatar.Üzerine bir örtü kapatılır.Çalgı eşliğinde bebekleri oynatır.
(Aşkale - Tazegül Köyü)
Berber (Tortum - Cihanlı Köyü)
BERBER
Oyuncular:
Berber:Değişik aksesuarları kullanarak komik hale gelmiş bir kişi
Müşteriler:Seyirciler arasından seçilmiş iki kişi.
Çıraklar:Müşterilerin yanında bekleyen iki kişi.
Aynalar:Sandalyede oturan müşterinin karşısında ayakta bekleyen iki kişi.
Oyunun sergileneceği yerde iki ayrı müşteri vardır.Müşteriler sandalyeye otururlar.Her müşterinin karşısında bir kişi ayna göreviyle ayakta durur. Berber,boynunda kayışı,belinde ustura yerine kullanacağı kasaturası olduğu halde ortaya gelir.
Davul - zurna eşliğinde oynamaya başlar.Birinci müşterinin yanındaki çırak "Berber!" Tıraş gecikti" diye bağırır.Berber,müziğin ritmine uygun hareketlerle yavaş yavaş müşterinin yanına gider.Kayışı müşterinin boynuna dolayarak usturayı bileme hareketleri yapar.Sonra,usturayı (kasaturayı) müşterinin yüzüne sürer.
Ayna görevi yapan kişinin başına vurarak belini eğer, müşteriye gösterir.Davul - zurna çalınmaya devam etmektedir.Bu kez,ikinci müşterinin yanındaki çırak "Berber! Tıraş gecikti" diye bağırınca berber yine müziğin ritmine uyarak ağır hareketlerle diğer müşterinin yanına gider.Aynı hareketleri orada da tekrarlar.Birinci müşterinin yanındaki çırak tekrar bağırınca onun yanına gider.Böylece iki müşteri arasında birkaç kez gidip geldikten sonda ortada bir süre oynar ve çıkar.
(Tortum - Cihanlı Köyü)
Bolbadik (İspir - Aşağıözbağ Köyü)
BOLBADİK
Yağmurların yağmadığı Mayıs - Haziran aylarında on üç - on beş yaşlarındaki çocuklar bir araya gelerek bir süpürge elbise giydirip gelin gibi süslerler. Bu yapma bebeği uzun bir çubuğa bağlarlar.Çubuğu iki çocuk tutarak önde giderler.Diğer çocuklar da arkadan takip ederler. Böylece bütün evler dolaşılır. Her evin önüne geldiklerinde şunları söylerler:
Bolbadigim bol ister
Gaşıh gaşıh yağ ister
Verenin bir güzel oğli olsun
Vermeyenin topal mopal bir gızi olsun
Tarlasını sel bassın
Önünde durulan evin hanımı çıkar yağmur gelinine ve çocuklara su serper.Çocuklara evden yağ,bulgur,yumurta gibi yiyecekler verir.Çocuklar hep bir ağızdan bağırırlar:
Tarlada çamur
Tehnede hamur
Ver Allah'ım ver
Bir suli yağmur
Evleri sırayla dolaşan çocuklar bir araya gelerek topladıkları yiyecekleri pişirip yerler,eğlenirler.
(İspir - Aşağıözbağ Köyü)
ANA SAYFAYA DÖN
WWW.SUFLOR.TR.GG
